“bewust worden van de rijkdom van de natuur”

In het voorjaar van 2020 bracht Snoek Puur Groen een prairietuin aan op het parkeerterrein van het Jelgerhuis in Leeuwarden. Dit is een tuin die is aangelegd met natuurlijk ogende en onderhoudsvriendelijke beplating, zoals siergrassen en rijkbloeiende, vaste planten. De kleurrijke border grenst aan de behandelruimte van Herma Betten. In haar werk als beeldend therapeut gebruikt ze het uitzicht op de prairietuin. Een beeldend therapeut past creatieve middelen toe om cliënten te behandelen en weer in hun kracht te laten komen.

Jelgerhuis als GGZ-instelling
In het Jelgerhuis vestigen GGZ Friesland en het revalidatiecentrum van het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) zich. Als beeldend therapeut gebruikt Betten met regelmaat de prairietuin in haar therapieën. Ze maakt deel uit van het Intensive Home Treatment (IHT)-team van GGZ Friesland. Deze bestaat uit onder andere verpleegkundigen, psychologen en psychiaters. Een Intensive Home Treatment is een crisisbehandeling die zoveel mogelijk thuis plaatsvindt. Daarnaast volgen cliënten die daarvoor in aanmerking komen een dagbehandeling in groepsvorm. “Beeldend therapie zit standaard in het programma”, informeert Betten. “Ik behandel ook mensen individueel wanneer dat passend is bij de hulpvraag”, voegt de IHT’er toe.

Foto rechts: de prairietuin voor de behandelruimte van Herma Betten.

Schoonheid van de prairietuin
De groep cliënten van Betten bestaat uit volwassen tussen de 18 en 65 jaar. Deze personen zitten in een persoonlijke crisis door bijvoorbeeld een burn-out of depressie. “Ik behandel ook mensen in crisis die getraumatiseerd zijn”, zegt Betten. Ze legt uit dat de getraumatiseerde personen kunnen dissociëren als iets pittig is of wanneer ze door een geluid of een geur getriggerd worden. “Dat houdt in dat je een soort van black-out hebt en dat je er gewoon niet meer bent.” De beeldend therapeut gebruikt op zo’n moment de schoonheid van de prairietuin om de getraumatiseerde personen terug te laten komen in hun lichaam. “Ik vraag ze dan om naar buiten te kijken en bijvoorbeeld te beschrijven welke kleuren de planten uit de border hebben.” Door naar de planten te kijken, wordt de focus van cliënten naar andere dingen getrokken en lukt het ze om uit de freeze-modus van het lichaam te komen en weer in het hier en nu aanwezig te zijn.

Van binnen naar buiten
Ook voor mensen die depressief zijn en veel negatieve gedachten hebben, werkt de tuin goed: “Door er samen naar te kijken, te benoemen wat we zien en eventueel buiten de planten aan te raken en te ruiken, leren de personen om afstand te nemen van het piekeren en de focus te verleggen van binnen naar buiten. Hierdoor gaat er meer aandacht naar de natuur in plaats van de negatieve gedachten.” Daarnaast is Betten van mening dat alles wat aandacht krijgt groeit. In dit geval komen de planten bijvoorbeeld in de beleving op de voorgrond te staan, waardoor de piekergedachten langzamerhand wegzakken.

Foto links: Herma Betten staat in de prairietuin voor haar behandelruimte.

Groen zorgt voor ontspanning
Volgens Betten vinden getraumatiseerde personen het fijn wanneer ze een tuin hebben als beeld om naar terug te keren. “Aan bijvoorbeeld een auto kunnen veel negatieve associaties hangen. Een tuin is veel gemoedelijker om naar te kijken. En het doet meteen wat in het hoofd”, meent de beeldend therapeut. Ze legt uit dat er endorfine vrijkomt wanneer mensen naar de beplanting in de border kijken. Dit stofje zorgt ervoor dat cliënten beter kunnen ontspannen. Ook uit veel onderzoeken blijkt dat groen helend werkt op de mens: het doet wat in de hersenen wanneer mensen in de natuur zijn of van de natuur genieten. Door te kijken naar planten kan men de focus verleggen, schoonheid ervaren en zich verbonden voelen met de seizoenen.

Prairietuin als metafoor
Betten gebruikt de prairietuin ook als metafoor om cliënten stil te laten staan bij het feit dat alles tijd nodig heeft om tot ontwikkeling en bloei te komen. Dat geldt niet alleen voor planten, maar ook voor mensen. De cliënten laten geregeld weten de kleurrijke border erg mooi te vinden. Betten geeft dan tips hoe de personen binnen hun grenzen en mogelijkheden een soortgelijke oase kunnen creëren. “Dan kun je je wel druk maken over wat je niet hebt, maar je kunt ook genieten van wat je wél hebt en dat gaan benutten.” Betten raadt bijvoorbeeld aan om groen toe te voegen aan het balkon door een paar potten met planten of bloemen op een balkon te zetten wanneer cliënten geen tuin hebben.

Boodschap achter de behandeling
Kort samengevat zorgt het betrekken van groen in de therapie ervoor dat er nieuwe gesprekken met cliënten ontstaan. Daarnaast zorgt het uitzicht op de prairietuin ervoor dat er nieuwe, beeldende opdrachten ontstaan, cliënten een andere beleving hebben van het dagelijks leven én cliënten minder snel vastlopen in een opdracht. Betten laat echter weten dat haar behandeling niet alleen om het praktische gaat, maar ook om de boodschap erachter: “Je kunt meer plezier uit je leven halen door bewust te worden van de rijkdom van de natuur. Als jij je daarvoor openstelt, kun je er écht van gaan genieten”, concludeert de beeldend therapeut. Dit wordt bevestigd door verschillende onderzoeken: het blijkt dat cliënten door tuintherapie stabieler worden, beter om kunnen gaan met onvoorspelbaarheden en meer voldoening halen uit het leven.

Foto rechts: Herma Betten legt uit hoe ze (het uitzicht op) de prairietuin gebruikt in haar therapieën.